Het is oorlog op veel plekken in de wereld, Oekraïne, Gaza,Birma, etc. en er dreigt veel oorlog, en dat brengt spanningen mee voor iedereen. Moet je positie innemen of niet? Ken je mensen in het betrokken gebied, of heb je er familie? Ben je er geboren en herken je beelden? Ondertussen moet je gewoon werken en in de rat race van het werkende bestaan door gaan, of starten en een taal leren. In een gepolariseerd land als Nederland is het dan wellicht moeilijk je weg te vinden, ook voor Nederlanders. En dan vraagt je werk toch je volle aandacht en inzet.

Een populaire uitdrukking tegenwoordig is ‘Hoe dan?’. Die uitdrukking is op deze situatie wel van toepassing. Een krantenartikel in het Parool d.d. 28 februari 2024 beschrijft hoe de Oekraïener Dmytro Synyak zich verscheurd voelt. Aan de ene kant vindt hij dat hij zou moeten vechten aan het front, iets wat hem niet goed afgaat, en aan de andere kant is zijn gezin en invalide moeder hier veilig. Zijn kinderen gaan naar Nederlands onderwijs, en hij en zijn vrouwen hebben beide werk en zijn veilig.

In een andere wereld je weg vinden, een andere taal en gewoontes leren, als ook werk vinden, kan heel leuk zijn. Als je als expat in je jonge jaren op onderzoek uitgaat en gewild bent op de arbeidsmarkt, is het een verrijkende ervaring. Je wordt in een bedrijf met open armen ontvangen, je ontwikkelt je, en je reist door een nieuwe omgeving. Als het je wat lijkt blijf je misschien hangen, maar je kunt ook teruggaan naar waar je vandaan komt. Je hebt een keuze.

Als je jong bent in Nederland en je studie is net klaar, kun je een tussenjaar nemen. Of als je eenmaal werkt neem je wellicht een sabbatical. Je reist, studeert, of gaat vrijwilligerswerk doen, en je snuift de andere wereld die je betreedt op. Het is een verrijking en je rugzak vult zich met indrukken en prachtige bagage. Je neemt afstand van je eigen land, cultuur en gewoontes en je leert veel te relativeren maar ook te herwaarderen. Soms zijn er mensen die blijven hangen in de nieuwe omgeving en anderen gaan weer terug naar huis. Je hebt de keuze.

Als je vluchteling bent uit een land in oorlog en je bestaan wordt bedreigd, kun je de beslissing nemen om te vluchten. Je stapt dan niet even in een vliegtuig in businessclass vrolijk op weg naar een nieuwe uitdaging. Nee, je laat achter waar je van houdt, wat je vertrouwd is, en je weet ‘ik kan niet meer terug’. Je hebt geen keuze meer.

Dat is een heel andere reis. Een enkele reis met onzekerheden. Een bestaan waarin je ineens 10-0 achterstaat, je opnieuw moet bewijzen en je plekje moet veroveren. In een ander land waar ze niet op je zitten te wachten, ze je wellicht dingen kwalijk nemen zonder dat je dit land echt kent.

Je hoort tegelijkertijd de berichten van vrienden en familie die doodgaan, verdwijnen of gemarteld worden. Een tijd geleden vierde je nog feest met hen en leek er niets aan de hand. In dat nieuwe land zie je beelden van straten die je kent met doden, brand, bommen, honger en ellende. Jouw reis was traumatisch en alles bij elkaar loopt je hoofd over en kom je slaap tekort. Steeds maar weer die beelden. Je had geen keuze.

Je ziet politici zeggen dat migratie uit de hand loopt. Collega’s maken opmerkingen over mensen die naar dit land komen alleen maar vanwege economische gewin. Bedoelen ze jou daarmee? Ben je hier wel veilig? Heb je de verkeerde keuze gemaakt?

Vandaag hield de directeur van het bedrijf waar je werkt een motivational speech, alle neuzen dezelfde richting op, schouders eronder, mooie resultaten samen bereiken. En het voelt zo leeg, en je weet dat je mee moet. Maar hoe dan?

Wat kun je doen als collega? Zie jij een collega op jouw werk die het moeilijk heeft, doe of zeg iets aardigs, je weet nooit wat er speelt. Dat geldt niet alleen voor mensen uit het buitenland, maar in deze tijd van oorlog mogen zij bijzondere aandacht krijgen.