De schijn van onwetendheid: wat is verantwoordelijkheid waard?
De eigenaar van het luxe Saints & Stars in Amsterdam, Moos sr., zegt nooit signalen van uitbuiting te hebben ontvangen.
Ook leidinggevenden binnen het bedrijf geven aan: “Ik herken dit geluid niet.”
Maar welke positie neem je in met zo’n uitspraak?
En wat is die verklaring waard — behalve een makkelijke kop in de krant?
Ketenverantwoordelijkheid in Nederland
In Nederland kennen we een ketenverantwoordelijkheid voor bedrijven. Als je een bedrijf inhuurt of voor je laat werken, dien je je ervan te vergewissen of zij veilig werken en volgens de Nederlandse wetgeving.
Controle en ontwijking van regels
Als je als arbeidsinspectie een telersbedrijf binnenstapte en hun terrein controleerde op illegalen die er aan het werk zijn, nog voor de arbeidsinspectie terug was op het kantoor, lagen er faxen (die worden echt nog gebruikt) met beschuldigingen dat cliënten van de advocaten aan het werk waren als ZZP’er en door de arbeidsinspectie van het werk waren gehouden.
Malifide praktijken. Net als het onverzekerd of gevaarlijk werken, paspoorten innemen (wat zelfs beveiliging van bedrijven niet mag doen), huurprijzen vragen voor slechte woonruimte. Geen vakanties en geen garanties.
Het verdienmodel achter uitbuiting
Je kunt medeleven hebben met deze werknemers, maar het is belangrijker te zien dat achter deze slechte arbeidsomstandigheden en het gebrek aan juridisch correct handelen, een verdienmodel zit. Dit verdienmodel zit bij zogenaamde uitzendbureaus of bemiddelingsbureau, en het vindt zijn oorzaak in de ‘Bolkestein’ directieve van de EU. Bolkestein was een oud VVD-prominent. Zijn Directive schepte onnodig onduidelijkheid welke bepaalde werkgevers uitdaagde te zoeken naar mazen in de wet. Dit bestaat al lang, zie ook de recente uitzending ‘Zomergasten’ met Özcan Akyol.
Schijnzelfstandigheid en de rol van de overheid
De overheid wil schijnzelfstandigheid uitbannen. Dat gaat met name over dit soort gevallen. ZZP’ers zijn overigens niet allemaal ongelukkige werkenden, sommigen kiezen om zeer verschillende redenen voor deze vorm, zie het boek ‘Jobcarven’ van Powel en van Dongen.
De oplossing: een eerlijk basisuurtarief
Het uitbuiten begint natuurlijk met geld. Dit oplossen is super simpel, een basis uurtarief voor ZZP’ers (incl. Pensioenopbouw etc.) lost dit snel op. Wil je mensen dan collectief inhuren via een agentschap dat is prima, dan is dat agentschap de werkgever en dus verantwoordelijk.
Goed werkgeverschap als wettelijke plicht
Je wil werknemers geen concurrenten van elkaar maken, maar hen rechtvaardig belonen en veilig laten werken. Goed werkgeverschap staat niet voor niets in de wet. Dus de heer Moos sr. is niet verschoond van het vergewissen van wat er in zijn bedrijf gebeurd, en ook het leiderschap in het bedrijf niet. Gebruikers doen er goed aan zich goed te informeren, door bijv. ook te kiezen voor Fairtrade, zeker als je inkomen dat toelaat.